Como funcionan os grupos sanguíneos?

Se ben todo o mundo sabe que, por exemplo a un paciente con sangue do tipo A, non se lle pode dar sangue do tipo B, non todos saben a que se debe isto.

A sangue humana posúe unhas células chamadas anticorpos, capaces de reaccionar con outras células dos glóbulos vermellos chamadas antíxenos producindo aglutinación.

Estos anticorpos son os responsables desa incompatibilidade que nombrabamos antes. Dito isto, a explicación das relacións entre os tipos de sangue é a seguinte:

A sangue de tipo AB non ten ningún anticorpo, polo cal, non producirá reaccións antíxeno-anticorpo con ningún outro tipo de sngue, por isto pode recibir calqueira clase.

A sangue de tipo 0 posúe anticorpos contra os antíxenos de A e de B, polo que non pode recibilas, pero non ten antíxenos propios polo que non reaccionará con ningún anticorpo, o que provoca que o tipo 0 poda ser doado a calqueira persoa que posúa calquer outro tipo, tanto A, como B, como AB, e por suposto 0.

En canto a A e B, teñen antíxenos diferentes que reaccionan cos anticorpos da outra, por iso son incompatibles.

Ademais disto, hai que ter en conta o factor Rh, é dicir se está presente ou non (A+ ; A-). No caso de que esté presente, só poderá doar a un tipo de sangue compatible que tamén o posúa. Se non o ten, pode doar a calqueira outra clase compatible, independientemente de que posúa Rh ou non.

Iste é o motivo de que o 0- sexa coñecido como o doante universal, pois é o tipo de sangue que ningún outro rexeita producindo aglutinación.

En resumo:

Os grupos sanguíneos

O descubrimento dos grupos sanguíneos ten a súa especial relevancia sobre todo á hora de realizar transfusións de sangue, para saber se o paciente a rexeitará ou non.

Este importante logro foi conseguido polo doutor Karl Landsteiner, ao cal lle foi concedido o premio Nobel de Fisioloxía ou Mediciña no ano 1930 precisamente por ista innovación.

Ao redor do ano 1901, cando o doutor Landsteiner traballaba na Universidade de Viena, comezou os seus experimentos coa xenética da sangue humana. Foi así cando descubríu que, nalgúns casos, ao mezclar sangue de persoas distintas, os glóbulos vermellos agrupábanse formando grumos visibles. Comparando os resultados do comportamento destas células en varias mostras de sangue, chegou á conclusión de que se podían clasificar en 3 tipos distintos: A, B e 0.

Dous anos máis tarde, dous dos seus discípulos descubriron un cuarto grupo ao que denominaron AB.

Xa en 1940 xunto con Alexander Salomon Wiener descubríu outro antíxeno nos glóbulos vermellos ao que chamou Rh debido a que se descubríu grazas á sangue dun mono chamado macaco Rhesus.

A importancia deste descubrimento é que, se unha nai é Rh- (é dicir, non ten o factor Rh) ten un fillo que sí o ten, é dicir, Rh+, este pode producir a xeración de anticorpos contra o Rh por parte da nai. Isto ten consecuencias graves en caso de que volva a quedar embarazada e o novo fillo tamén sexa Rh+, porque eses anticorpos poderían atacalo provocando a súa morte.

A circulación sanguínea

Malia ter un previo coñecemento sobre os vasos sanguíneos e a crenza de que estes podían transportar os nutrintes por todo o corpo, non foi ata 1628, coa chegada do médico inglés William Harvey, cando se aportou por primeira vez unha descrición acertada do funcionamento do sistema circulatorio.

Harvey comezou a desarrollar os seus estudos no ano 1616 pero non os publicaria ata pasados 12 anos do comezo do seu traballo. Os resultados foron presentados na obra chamada Exercitatio Anatomica de Motu Cordis et Sanguinis in Animalibus destruindo así o modelo anterior establecido por Claudio Galeno.

Anatomía humana

A anatomía humana, aínda que parece algo moi básico hoxe en día, non se coñecía con exactitude ata o ano 1538 coa chegada de Andrés Vesalio.

O que afirmaba Vesalio era que, para realizar ciruxías, era indispensable coñecer á perfección a anatomía humana xa que era algo crucial para evitar posibles complicacións nestas, por razóns obvias. Para acadar o seu obxectivo, comezou a diseccionar cadáveres humanos, o cal era un método de traballo moi inusual na época.

Grazas aos seus avances consigue publicar en 1543 De humani corporis fabrica, unha novedosa obra que recollía todos os coñecementos reunidos tras as súas investigacións. Destacaron sobre todo as súas aportacións na interpretación do sistema nervioso periférico e dos vasos  sanguíneos que percorren o corpo.

 Ilustración da obra                                               Andrés Vesalio

O Virus da Inmunodeficiencia Humana (VIH)

O VIH trátase, como o seu nome indica, dun virus que afecta ao sistema inmunitario do organismo infectado, o que o fai máis vulnerable ante outras enfermidades que antes non supuñan unha ameaza para o ser vivo.

No momento do contaxio pode non experimentarse ningún síntoma ou ben experimentarlos durante un breve periodo de tempo. Tras isto, ten lugar un longo tempo no que non hai ningún tipo de sintomas pero, a medida que a enfermidade avanza, aumenta tamén o risco  de enfermidades como a tuberculose ou tumores que rara vez afectarían a unha persoa cun bo sistema de defensa. Estos síntomas tardíos da infección coñécense como SIDA (Síndrome de InmunoDeficiencia Adquirida).

O sida foi recoñecido por primeira vez no ano 1981 en Estados Unidos, a pesar de que se estima que é orixinario do cenrtro-oeste de África.

Non sería ata 1984 cando os científicos franceses Françoise Barré-Sinoussi e Luc Montaigner conseguiron asilar o virus, o que levaría ao descubrimento de anticorpos que permitisen crear un tratamento ante a enfermidade.

    Françoise Barré-Sinoussi

Luc Montagnier

O cancro

Cancro é o nome que recibe un conxunto de enfermidades relacionadas que acarrean un proceso de división celular descontrolado en partes localizadas do organismo e o consumo excesivo de nutrintes por parte destas células, que deixan ás outras sen enerxía para realizar as súas funcións.

O cancro é o resultado de dous procesos sucesivos, o primeiro é a proliferación dun grupo de células que se chamaría tumor e o segundo é a invasión destas que se trasladan a outros órganos ou tecidos, proceso coñecido como metástase.

Esta enfermidade ven dada por anormalidades no material xenético das células, as cales poden ser causadas por diversos factores tanto externos como internos.

O descubrimento das bases xenéticas do cancro fixo posible que hoxe en día haxa tratamentos contra esta enfermidade, malia existir varios, destacan 3:

• Ciruxía: é a base fundamental dos tratamentos actuais e consiste na extirpación do tumor, de forma total ou parcial segundo as necesidades puntuais do paciente.
• Radioterapia: consiste en utilizar radiacións ionizantes co fin de eliminar as células malignas. Malia que as células normais tamén resultan dañadas estas tenden a recuperarse e continuar coaa súas funcións.
• Quimioterapia: consiste na utilización de medicamentos que buscan inhibir ou dificultar a división das células malignas, frenando así a expansión tumoral.

O caduceo de Mercurio

Tras falar do símbolo orixinal da medicina, toca falar do que quizais sexa, se cabe, aínda máis coñecido como tal, a pesar de non selo. Falamos do caudeo de Mercurio, o cal non é máis que un instrumento máxico de Hermes (Mercurio na mitoloxía romana), o mensaxeiro dos deuses.

Nos seus inicios non se trataba máis que de unhas ramas de laurel ou olivo que se enroscaban entre si pero, máis tarde, esas ramas foron remplazadas polas serpes actuais, engadíndose, ademáis, as ás de Mercurio. 

Existen máis variantes da vara central como, por exemplo, a grega, que consiste nunha cana entrelazadaa por fíos de la ou a da Idade Media que consistía nun bastón recuberto de terciopelo.

De novo, este símbolo ten unha lenda mitolóxica detrás que conta que, Mercurio, atopábase no Monte Citerón cando observou que dúas serpes estaban pelexando. Ao ver isto, decidíu lanzar a súa varilla para separalas. A reacción das serpes sorprendeuno xa que, lexos de continuar a pelexa, enroscáronse ao redor da vara quedando unha en fronte a outra, sen ningún signo de enemistade. Tras este fabuloso suceso, Mercurio servíuse do instrumento e o seu enorme poder para realizar as súas funcións.

O bastón de Esculapio

O bastón de Esculapio trátase do primeiro símbolo da medicina e surxe no século VIII a.C. e consiste nun tronco ou maza no que se enrosca unha serpe cuxa cabeza queda separada e erguida. A súa representación sufríu cambios co paso do tempo ao recibir as crenzas e costumes de civilizacións e culturas posteriores. Un dos cambios máis notables é a aparición dunha rama de laurel á esquerda, debido ás súas propiedades utilizadas anteriormente en medicina, e unha rama de roble á dereita, árbore sagrada na Galia e en Grecia. Ademáis a vara tamén se interpreta coma un símbolo de poder. O nome de "bastón de Esculapio" débese á lenda que explica a asociación da serpe coa medicina.
Podes consultalo nesta entrada.

A serpe na medicina

Se hai unha figura a destacar no icono desta ciencia sen dúbida sería a serpe enroscada que aparece tanto no símbolo orixinal coma no símbolo caduceo.

Símbolo orixinal (bastón de Esculapio)         Símbolo caduceo (caduceo de Mercurio)



A lenda conta que Esculapio se atopaba na casa de Glauco, quen estaba ferido de morte. Nese intre apareceu unha serpe na habitación, a cal Esculapio mataría co seu bastón. Tras isto, irrumpíu na habitación outra serpe máis que introduciría unhas herbas na boca da que xa estaba morta, revivíndoa ao instante. Esas mesmas herbas foron utilizadas de novo por Esculapio para salvar a vida do seu paciente. Desta lenda provén o símbolo da serpe en asociación coa medicina.

A insulina

A insulina é unha proteína xerada no páncreas que se encarga de intervir no proceso metabólico de azúcres no sangue.

A maioría poderá ter escoitado aplicacións da insulina en tratamentos médicos como, por exemplo, na diabetes. E é que esta enfermidade consiste xustamente nunha perda por parte do organismo da capacidade de xerar a suficiente cantidade de dita proteína.

O tratamento que hoxe en día contribúe a axudar a tanta xente que padece esta enfermidade foi descuberto por Sir Frederick Grant Banting no ano 1921 na Universidade de Toronto. Experimentos previos, levados a cabo por Schafer, demostraran que a diabetes estaba ocasionada pola deficiencia desta proteína xerada no páncreas, e xa se acuñara o seu nome.

Banting, baixo a cátedra de John MacLeod e xunto coa axuda dun xoven estudiante de química, chamado Charles Best, conseguiría, tras 9 semanas de traballo, aislar a insulina e administrarlla mediante extractos de páncreas a cans aos que se lle inducira unha diabetes.

Os resultados foron os esperados e, grazas a isto, concedéuselle o Premio Nobel de Mediciña en 1923 a MacLeod e Banting, este último compartiría a súa parte do premio con Best debido á súa innegable aportación ao descubrimento.

 

      Charles Best

Frederick Grant Banting

John MacLeod